بعد از رای قطعی دیوان عدالت اداری چه باید کرد؟

در شاخه : آیین دادرسی طرح دعوی در دیوان عدالت اداری

بعد از رای قطعی دیوان عدالت اداری چه باید کرد؟ 

این مطلب توسط اینجانب محمدرضا کریمی وکیل دیوان عدالت اداری تهیه و تنظیم شده است. 

قبل از ورود در موضوع لازم است بدانیم که موضوع این بحث آرائی است که به نفع شاکی صادر شده است.

اما مقدمتاً ضرورت دارد بررسی کنیم که آراء قطعی دیوان عدالت کدامند؟ و چه تفاوتی با آراء غیر قطعی یا نهائی دارند؟

آراء غیر قطعی

برابر ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری با اصلاحات سال 1402 

صلاحیت و حدود اختیارات دیوان به قرار زیر است:

1- رسیدگی به شکایات و تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از:

الف- تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه‌ها و سازمانها و موسسات و شرکتهای دولتی و شهرداری‌ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها

ب- تصمیمات و اقدامات ماموران واحدهای مذکور در بند «الف» در امور راجع به وظایف آنها

بنابراین رسیدگی به اعتراض به تصمیمات اقدامات مراجع اداری از جمله سازمان‌های دولتی و شهرداری و تامین اجتماعی و غیره همانند دعوی الزام به صدور پروانه ساخت یا دعوی ابطال پروانه اکتشاف معدن و... مقدمتاً در صلاحیت شعب بدوی دیوان عدالت اداری می‌باشد بنابراین در فرض رسیدگی و صدور حکم در مرحله بدوی، آراء شعب بدوی در این گونه موارد قابل رسیدگی در مرحله تجدید نظر دیوان عدالت اداری توسط شعب تجدید نظر دیوان عدالت با قضات بیشتر می‌باشد.

بنابراین :

اولاً-در فرض اعتراض به رای بدوی و رسیدگی به اعتراض در شعب تجدید نظر، رای بدوی همچنان غیر قطعی تلقی می‌گردد. 

ثانیاً-در فرض عدم تمایل شاکی یا ذینفع که حکم به نفع وی صادر شده، باز هم در مهلت حق اعتراض 20 روز برای طرفین از تاریخ ابلاغ رای حق تجدید نظرخواهی محفوظ است پس تا زمان انقضاء مهلت تجدید نظرخواهی این رای همچنان غیر قطعی می‌باشد.

آراء قطعی 

1- برابر تبصره 2 (الحاقی 10‌‌/02‌‌/1402) ماده 3 همین قانون، شکایات و اعتراضات اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از عمومی و خصوصی از آراء و تصمیمات مراجع اختصاصی اداری موضوع بند (2) ماده (10) این قانون مستقیماً در شعب تجدیدنظر مطرح و مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، رای صادره قطعی است.

 (سایر شکایات و اعتراضات در شعب بدوی رسیدگی می‌شود. پس از لازم‌ الاجراء شدن این قانون پرونده‌های موجود در شعب بدوی و تجدیدنظر مطابق صلاحیت زمان ثبت دادخواست رسیدگی می‌شود).

بنابراین تصمیمات و آراء مراجع شبه قضائی همانند آراء کمیسیون ماده 100 شهرداری، تخلفات اداری و گزینش و هیات‌های حل اختلاف کارگری و کارفرمائی مستقیماً قابل اعتراض در شعب تجدید نظر دیوان عدالت اداری می‌باشد به معنای دیگر رسیدگی به این گونه اعتراضات تک مرحله‌ای بوده و پس از صدور رای در مرحله تجدید نظر رای دیوان عدالت اداری قطعی محسوب می‌گردد.

2-آراء شعب بدوی که به لحاظ عدم تجدید نظرخواهی در مهلت مقرر قطعیت یافته‌اند قطعی محسوب می‌گردد زیرا که در دیوان عدالت اداری واخواهی یا اعتراض به رای غیابی هم نداریم.

3- آراء شعب تجدید نظر که در مرحله بدوی رسیدگی شده و مورد اعتراض نیز قرار گرفته و در مرحله تجدید نظر نسبت به آن حکم صادر گردیده قطعی محسوب می‌گردد.

آراء نهائی

آرائی هستند که با وصف قطعیت به شرح فوق مراحل دیگر دادرسی از جمله اعاده دادرسی و ماده 79 را گذرانده و عملاً موجبی برای اعتراضات دیگری برای شاکی باقی نمانده است لذا این گونه‌ آراء را مقدمتاً یا در مرحله بدوی یا تجدید نظر قطعیت یافته‌اند و به واسطه شکایت یکی از طرفین مجدداً به طریق دیگری تحت رسیدگی می‌باشد. اما شکایت در این گونه موارد مانع از اجرای حکم قطعی نخواهد بود. 

حال که با موارد قطعیت و عدم قطعیت آراء آشنا شدیم بایستی به این سوال پاسخ دهیم که بعد از رای قطعی دیوان عدالت اداری چه باید کرد؟

اصولاً پس از قطعیت رای در دیوان عدالت اداری و صدور حکم به نفع ذینفع یا شاکی طرف شکایت مطابق ماده 107 قانون دیوان عدالت اداری که اشعار می‌دارد:

کلیه اشخاص و مراجع مذکور در ماده (10) این قانون مکلفند آراء دیوان را پس از ابلاغ به فوریت اجراء نمایند. مکلف به اجرای مفاد حکم صادره می‌باشد لیکن در فرض عدم اجراء پرونده از مرحله رسیدگی وارد فاز اجرای رای خواهد شد مطابق ماده 108 (اصلاحی 10‌‌/02‌‌/1402)ـ شعبه دیوان پس از صدور رای مکلف است آن را به طرفین ابلاغ کند. محکومٌ علیه موظف است ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ حکم قطعی، نسبت به اجرای کامل رای یا جلب رضایت محکومٌ ‌له اقدام و نتیجه را به‌طور کتبی به شعبه صادرکننده حکم قطعی اعلام کند. در صورت عدم اجرای رای یا عدم جلب رضایت محکومٌ‌ له در مهلت مقرر، با درخواست محکومٌ‌ له پرونده به واحد اجرای احکام ارسال می‌‌شود.

بنابراین در فرض عدم اجرای رای توسط طرف شکایت، شاکی بایستی مطابق قانون دیوان عدالت اداری درخواست اجرای رای خویش را بنماید.

1-نحوه درخواست اجرای رای دیوان عدالت اداری چگونه است ؟

همان گونه که از نامش آشکار هست این مرحله نیاز به درخواست دارد و نه دادخواست. بنابراین به صرف تقاضای محکوم له ( شاکی ) از طریق یک درخواست بدون فرم خاصی و مستقیماً تقدیم به شعبه صادر کننده حکم قطعی و یا از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت می‌گیرد و مستلزم پرداخت هیچ گونه هزینه دادرسی نیست ( البته به جز پرداخت دفاتر خدمات الکترونیک قضائی)

پس از درخواست اجرای رای موضوع به دستور ریاست محترم شعبه صادر کننده رای قطعی رای و معاونت ارجاع پرونده به یکی از شعب اجرای احکام دیوان عدالت ارجاع و در آنجا پرونده اجرایی تشکیل می‌گردد و پیامکی حاوی کلاسه پرونده، شعبه اجرای احکام، شماره بایگانی برای شاکی ارسال می‌شود و مجدداً اعلام می‌گردد که رسیدگی غیر حضوری است و در صورت ضرورت دعوت می‌شوید در این حالت نیز شاکی نیاز به اقدام خاصی نداشته و بنابر تکلیف مقرر در ماده 108 قانون دیوان عدالت اداری و پس از ابلاغ اجرائیه به طرف شکایت مکلف به اجرای رای در مهلتی که در اجرائیه آمده می‌باشد.

2-در این صورت طرف شکایت بایستی مفاد حکم را اجراء نماید یا ظرف مهلت مقرر اعلام کند که به چه دلیل حکم را اجراء ننموده است. 

که عمده دلایل طرف شکایت این است که :

اولاً-به جهت جری تشریفات اداری، امکان اجرای حکم در مهلت تعیین شده در اجرائیه وجود نداشته و نیاز به مهلت بیشتری می‌باشد.

ثانیاً-شاکی حاضر به ارائه دلائل و مدارک لازم و مورد نیاز جهت اجرای حکم به طرف شکایت یا همکاری با ایشان جهت اجرای حکم نمی‌باشد.

ثالثاً-طرف شکایت به این دلیل که مستقیماً در جریان دادرسی طرف شکایت نبوده اجرائیه می‌بایست به طرفیت سازمان دیگری صادر گردد امکان اجرای حکم را ندارد .

رابعا-اجرای حکم منوط به جری تشریفات مقرر در قانون توسط سازمان دیگری بوده که تا آن زمان عملاً امکان اجرای حکم برای سازمانی که علیهش اجرائیه صادر شده به دلایل پیش گفته وجود ندارد.

اجرای احکام در واکنش به توضیحات طرف شکایت :

در مورد بنده های اولاً و رابعا در صورت احراز معاذیر قانونی مهلت بیشتری اعطاء می‌نماید.

در مورد ثانیاً اجرای احکام شاکی را دعوت نموده و مراتب را به وی اعلام می‌نماید تا توضیحات وی را استماع نموده یا مدارک و مستنداتی را از وی اخذ نماید.

و در مورد ثالثاً اجرای حکم تصمیم مقتضی اتخاذ می‌نماید.

3-به هر حال در صورت عدم احراز معاذیر قانونی و احراز ضرورت اجرای رای و استنکاف طرف شکایت از اجرای حکم، مراتب تقاضای استنکاف طرف شکایت توسط شاکی اعلام و پرونده‌ای با عنوان استنکاف در شعبه صادر کننده حکم قطعی مطرح و به استنکاف طرف شکایت رسیدگی می‌گردد.

«ماده 110 (اصلاحی 10‌‌/02‌‌/1402)ـ واحد اجرای احکام دیوان موظف است اقدامات لازم را جهت اجرای احکام دیوان به عمل آورد و در صورت استنکاف شخص یا مرجع محکومٌ علیه از اجرای حکم قطعی، مراتب را به رئیس دیوان گزارش دهد.

رئیس دیوان بلافاصله پرونده را به شعبه صادرکننده رای قطعی ارجاع می‌نماید. شعبه مذکور موظف است خارج از نوبت به موضوع استنکاف رسیدگی و رای مقتضی صادر و پرونده را جهت اقدامات بعدی به واحد اجرای احکام دیوان ارسال نماید».

و در فرض احراز استنکاف طرف شکایت بر اساس تبصره 3 (اصلاحی 10‌‌/02‌‌/1402)

«شعبه رسیدگی کننده به استنکاف ابتدا شخص یا اشخاص مستنکف را احضار و موضوع را به آنها تفهیم می‌نماید و در هر صورت با احراز استنکاف، موضوع، مشمول حکم مقرر در ماده (112) این قانون قرار می‌گیرد. رعایت این امر در رسیدگی به سایر موارد استنکاف، از جمله موضوع مواد (30)، (39) و (44) این قانون الزامی است».

«ماده 112 (اصلاحی 10‌‌/02‌‌/1402)ـ در صورتی که محکومٌ علیه از اجرای آرای دیوان استنکاف نماید، پرونده با ارجاع رئیس دیوان در شعبه صادرکننده رای قطعی، رسیدگی و مستنکف به انفصال از خدمات دولتی تا پنج‌سال و یا به محرومیت از حقوق اجتماعی تا پنج سال و جبران خسارت وارده، محکوم می‌شود. رای صادره ظرف بیست روز پس از ابلاغ بدون رعایت تشریفات تنظیم دادخواست، قابل تجدید نظرخواهی حسب مورد در شعبه تجدید نظر و شعبه هم عرض است. حکم قطعی صادره جهت اجرا به مقام مافوق مستنکف و عندالاقتضاء به مراجع نظارتی مربوط، ابلاغ و درخصوص دارندگان پایه قضائی به دادسرای انتظامی قضات اعلام می‌شود».

و در صورت عدم احراز استنکاف و صدور رای به رد شکایت استنکاف،و قطعیت آن پرونده به جهت اجرای رای به روال سابق رفته و مطابق مواردی که فوق گفته شد عمل می‌گردد و البته صدور حکم به رد شکایت استنکاف، مانع از درخواست مجدد شاکی جهت استنکاف طرف شکایت در هر مرحله از پرونده اجراء نخواهد بود.

سوالات متداول

1-به صورت جمع‌بندی بعد از رای قطعی دیوان عدالت اداری چه باید کرد؟

بایستی درخواست اجرای حکم توسط شاکی مطرح گردد.

2-آیا امکان تفویض وکالت مرحله اجراء به وکیل دیوان عدالت اداری همانند مراحل دادرسی وجود داشته یا خیر ؟

بله در هر مرحله از دادرسی و یا اجرای احکام، امکان تفویض وکالت به وکیل دیوان عدالت اداری وجود دارد.

شما می‌توانید از خدمات اینجانب محمدرضا کریمی وکیل دیوان عدالت اداری با 20 سال سابقه وکالت تخصصی از طریق شماره های زیر بهره‌مند شوید.

09125253824

09915253824

09194504079